Skip to content Rozmaryn lekarski to jedno z moich ulubionych ziół obok szałwii, tymianku i bazylii, dlatego nie może go zabraknąć na blogu, a także w moim ogrodzie.
W tym wpisie zebrałam informacje o jego wyglądzie, zaletach, warunkach uprawy i sposobach pozyskania własnych sadzonek. Jeśli chcesz się dowiedzieć, jak uprawiać rozmaryn w domu i ogrodzie zapraszam do lektury.
Krótka charakterystyka rozmarynu lekarskiego
Rozmaryn lekarski (Rosmarinus Officinalis) to zimozielony krzew pochodzący z okolic Morza Śródziemnego, gdzie występuje w stanie dzikim. Uprawiany jest m.in. we Francji, Hiszpanii, Grecji, Włoszech, USA i Meksyku. Posiada ciemnozielone, igiełkowate liście o długości około 3 cm. Od spodu są białofilcowate (czyli pokryte jasnoszarym meszkiem) i gęsto porastają czterokanciaste łodygi. Po roztarciu liście i zielone pędy wydzielają silny, korzenny, sosnowo-cytrusowy aromat. Nowe przyrosty z czasem drewnieją. Krzew może osiągać od 30 cm do 1,5-2 m wysokości w zależności od odmiany i warunków, w jakich rośnie.
Jest rośliną miododajną, która podczas kwitnienia przyciąga do ogrodu pożyteczne owady zapylające.
Rozmaryn lekarski jest rośliną wieloletnią. W zależności od odmiany może przybierać formę wzniesioną, karłową, płożącą, a nawet drzewka na pniu.
Warto zainteresować się płożącymi odmianami rozmarynu (Prostratus). W czasach zagrożenia suszą w wielu ogrodach, rozmaryn może się sprawdzić jako roślina okrywowa i pojemnikowa.
Kiedy i jak kwitnie rozmaryn?
Rozmaryn lekarski kwitnie wiosną i latem, rurkowatymi, dwuwargowymi kwiatami w kolorze lawendowoniebieskim, różowym lub białym (zależnym od odmiany). Jego kwiaty podobnie jak liście są jadalne i wykorzystywane w kuchni. Owocem jest rozłupnia. Chcąc uprawiać rozmaryn jako zioło, a nie roślinę ozdobną, warto wycinać kwitnące pędy. Można je zużyć od razu, ususzyć albo zamrozić.
Uprawa rozmarynu w ogrodzie
Stanowisko i gleba
Rozmaryn uwielbia pełne słońce i w takim miejscu rośnie najlepiej. Sadzimy go w przepuszczalną glebę, gdyż źle znosi nadmiar wody, zwłaszcza zimą. Podłożem może być mieszanka ziemi ogrodowej, kompostu (nie kwaśnego), piasku i drobnego grysu. Powinna mieć odczyn obojętny do lekko zasadowego. Rozmaryn lubi miejsca ciepłe i osłonięte od silnego wiatru. W naturalnym środowisku porasta skaliste, suche i bogate w wapń tereny, dlatego nie boi się suszy.
W naszym klimacie rozmaryn sadzimy głównie do donic, które na okres zimy, ze względu na silne mrozy przenosimy do cieplejszych pomieszczeń. Jednak przy łagodnej zimie i lekkim okryciu rozmaryn możemy także uprawiać przez cały rok w ogrodzie. Okrycie może stanowić kaptur z zimowej agrowłókniny, gałązki iglaków, suche liście. Nawet jeśli gałązki trochę przemarzną, wiosną powinny odbić.
Jeżeli chcemy wyściółkować podłoże pod rozmarynem, wybierzmy kompost, kamyki lub zrębki z roślin liściastych zamiast kory.
Dobrym pomysłem może być także sadzenie do ogrodu rozmarynu w donicy z dużymi otworami drenażowymi. Zadołowaną od wiosny do jesieni donicę łatwiej przenieść na zimę do cieplejszego pomieszczenia.
Nawożenie, choroby i szkodniki rozmarynu
W uprawie amatorskiej nie ma potrzeby nawożenia rozmarynu. Woli uboższą glebę, dlatego wystarczy dodatek kompostu lub dobra ziemia ogrodowa przy sadzeniu. Większe rośliny możemy zasilić wiosną biohumusem do ziół lub gnojówką z pokrzyw. Nawożenie kończymy latem, by nowe przyrosty zdążyły zdrewnieć przed zimą. Ograniczy to ryzyko przemarznięcia. W uprawie na parapecie, w razie konieczności nawozić możemy cały rok.
Wśród chorób rozmarynu może znaleźć się szara pleśń lub mączniak, a ze szkodników mączlik szklarniowy, tarczniki, miseczniki, wciornastki lub przędziorki. W uprawie amatorskiej polecam użycie naturalnych środków do zwalczania chorób i szkodników np. wyciągi z pokrzywy, skrzypu, wrotyczu czy czosnku lub gotowych preparatów (np. Emulpar na szkodniki). W porę zauważone objawy chorobowe łatwo możemy opanować. Polecam także zwracać uwagę na zdrowy wygląd roślin przy zakupie, zwłaszcza jeśli chcemy kupić rozmaryn w markecie.
Najczęstszą przyczyną zamierania roślin jest ich przelanie i zbita, gliniasta gleba co powoduje gnicie korzeni. Taki przelany krzew można wyjąć z doniczki, usunąć podłoże, oczyścić z martwych korzeni i opłukać pod wodą. Część nadziemną warto przyciąć, wycinając suche pędy. Tak oczyszczoną roślinę wsadzamy do nowego podłoża. Jeśli jest to młoda roślina, lepiej jest kupić nową sadzonkę.
Jak i kiedy ciąć rozmaryn?
Aby nasz krzew ładnie się rozkrzewił, potrzebuje regularnego uszczykiwania. Sadzonki zakupione w sklepie powinny być już rozrośnięte. Jeśli jednak mają mało gałązek, warto przyciąć niezdrewniałe pędy, co pobudzi nowe do wzrostu. Od wiosny do późnego lata wycinamy całkowicie pędy suche, przemarznięte, połamane oraz przycinamy zbyt wybujałe i poplątane. Starym krzewom przyda się cięcie odmładzające. Wówczas wiosną cały krzew przycinamy mocniej. Także po kwitnieniu (jeśli do niego dopuszczamy) warto nieco przyciąć pędy.
Obok czego posadzić rozmaryn?
Z uwagi na specyficzne wymagania co do gleby i stanowiska rozmaryn warto posadzić obok roślin o podobnych wymaganiach jak tymianek, cząber, czystek.
Uprawa rozmarynu w donicy w domu, na balkonie i tarasie
W Polsce rozmaryn to typowo pojemnikowa roślina, wymagająca przeniesienia na zimę do domu lub szklarni. Świetnie sprawdzi się na słonecznym patio, balkonie lub tarasie. W sprzyjających warunkach będzie dobrze rosła także w ogrodzie.
Podczas sadzenia warto wykonać drenaż, wykładając na dno donicy nieco kamyków lub keramzytu. Na warstwę kamyków wsypujemy przepuszczalne podłoże uniwersalne z domieszką drobnego grysu lub perlitu. Po posadzeniu na wierzch możemy wysypać cienką warstwę grysu (kamyczków). Donicę stawiamy w ciepłym i nasłonecznionym miejscu.
Rozmaryn dobrze znosi suszę, jednak przy uprawie w doniczkach nie możemy zapominać o podlewaniu (aby nie dopuścić do całkowitego przeschnięcia podłoża).
W zależności od potrzeb, 2-3 razy w sezonie możemy go zasilić płynnym nawozem do ziół. Regularnie uszczykiwany rozmaryn ładnie się rozkrzewi.
Jak zabezpieczyć rozmaryn w donicy przed mrozem?
1. Na zimę doniczkę przenosimy do domu lub mieszkania i stawiamy na słonecznym parapecie jednak z dala od ciepła kaloryfera. W kwietniu możemy przesadzić go do nieco większej donicy i wystawić ponownie na zewnątrz. Warto go wtedy lekko przyciąć.
2. Donicę możemy także wstawić do jasnego garażu lub innego chłodnego pomieszczenia. Przechowywany w nieogrzewanym miejscu zaczyna kwitnąć już w lutym lub marcu.
3. Jeśli chcemy zostawić rozmaryn na zewnątrz, włóżmy donicę do pudełka (lub większej donicy) i obłóżmy kartonem lub styropianem. Na krzew nałóżmy kaptur z zimowej agrowłókniny.
4. Donicę możemy także zadołować w ogrodzie, okrywając zieloną część kapturem.
Rozmaryn możemy uprawiać w domu na parapecie przez cały rok. Jednak zdecydowanie lepiej rośnie wystawiony na słoneczny taras lub balkon.
Rozmnażanie rozmarynu z nasion, sadzonek zielnych i przez odkłady
Wysiew nasion
Wysiew nasion nie jest najłatwiejszym sposobem pozyskania nowych sadzonek. Łatwiej jest rozmnożyć go z sadzonek zielnych. Nasiona wysiewamy od lutego do kwietnia (na głębokość ok. 0,5 cm) do pojemników wypełnionych podłożem do siewu i stawiamy w ciepłym pomieszczeniu. Po skiełkowaniu i pojawieniu się 2-3 par liści możemy go przepikować do większych doniczek lub kubków. Dla ładnego rozkrzewienia się warto uszczyknąć wierzchołek sadzonki.
Sadzonki zielne i półzdrewniałe
Młode, jednoroczne pędy ok. 8-10cm długości pobieramy wiosną w maju/czerwcu. Z jednego możemy zrobić nawet 2-3 sadzonki. Odrywamy dolne liście i wkładamy do doniczki z ziemią, podlewamy i odstawiamy w osłonięte od ostrego słońca miejsce. Doniczkę możemy nakryć foliowym woreczkiem, żeby zmniejszyć ryzyko usychania liści. Po kilku tygodniach sadzonki powinny się ukorzenić. Przez okres zimy doniczki trzymamy w domu lub garażu. Pozostawione na zewnątrz mogłyby nie przeżyć zimy. Wiosną kolejnego roku możemy je wysadzić na miejsce stałe.
Sadzonki półzdrewniałe z krótką piętką ukorzeniamy latem.
Odkłady poziome
Dłuższy pęd, najlepiej rosnący blisko ziemi przyginamy i przysypujemy warstwą np.kompostu, dociskając kamieniem. Pęd możemy przymocować do ziemi także metalową szpilką. Po ukorzenieniu się odcinamy sadzonkę od rośliny matecznej i wysadzamy na miejsce stałe lub do doniczki. Tym sposobem rośliny w naturalny sposób potrafią rozmnożyć się same, zwłaszcza te o płożącym pokroju.
Zastosowanie liści i kwiatów
Dzięki zawartości olejków eterycznych liście i kwiaty rozmarynu lekarskiego mają zastosowanie w kuchni, kosmetyce i ziołolecznictwie.
Rozmaryn lekarski w kuchni
Pikantny i słodko-gorzkawy w smaku rozmaryn nadaje się do doprawiania potraw z mięsem (jagnięcina, kurczak, wołowina), rybami, grzybami, marynat, pieczonych ziemniaków. W tym celu możemy wykorzystać same liście lub całe niezdrewniałe pędy. Również kwiaty nadają się do spożycia. Sztywne łodyżki pozbawione liści możemy użyć do nadziewania szaszłyków. Nadaje się także do aromatyzowania oliwy, octu i nalewek.
Rozmaryn dla urody
Rozmaryn działa wzmacniająco na włosy i antyseptycznie na skórę głowy. Dlatego wykorzystuje się go w szamponach, odżywkach i płukankach do włosów. Domowym sposobem możemy przygotować wywar z suszonych lub świeżych pędów rozmarynu (albo użyć olejku rozmarynowego) i wcierać w skórę głowy lub dodać do szamponu podczas mycia. Jego działanie oczyszczające, zmiękczające i łagodzące wykorzystuje się także w kremach, tonikach i solach do kąpieli.
Właściwości lecznicze
Surowcem zielarskim są głównie liście i kwiaty. Możemy z nich przyrządzić napar, wywar, ekstrakt lub użyć olejku.
Składniki zawarte w gałązkach rozmarynu poprawiają trawienie, krążenie, wspomagają koncentrację i pamięć, łagodzą stres i ból. Mają działanie antyoksydacyjne. Przynoszą także ulgę przy przeziębieniu, łagodząc ból gardła i katar.
Rozmaryn lekarski w moim ogrodzie
Do tej pory rozmaryn uprawiałam w domu, w donicy na tarasie i skrzyni w warzywniku. Na zimę donicę z tarasu przenosiłam do tunelu i okrywałam agrowłókniną. Rozmaryn przeżywał zimę i ładnie odrastał wiosną. Obecnie, posadzony zeszłej wiosny krzew rośnie obok tymianku i innych ziół w małej skrzyni przy wejściu do tunelu. Nie był okrywany na zimę, jedynie podczas dużych mrozów przykryłam cały zielnik grubą agrowłókniną. Mam nadzieję, że zostanie w tym miejscu na dłużej i ładnie się rozrośnie.
Chciałabym też mieć ładny krzaczek blisko domu, w donicy na tarasie, jednak mam tendencję do zapominania o podlewaniu, więc póki co zostaje mi zielnik przy tunelu.
W kuchni świeże gałązki wykorzystuję do potraw mięsnych i pieczonych warzyw, a także do aromatyzowania oliwy. Na zimę suszę lub mrożę całe gałązki.
Jeśli masz swoje sposoby na piękny i zdrowy rozmaryn w domu lub ogrodzie, zapraszam do komentowania i dzielenia się doświadczeniami.
