Chcesz spróbować uprawy buraka ćwikłowego we własnym ogrodzie, ale nie wiesz, od czego zacząć? W tym wpisie dowiesz się kiedy i jak wysiewać nasiona buraka, jak pielęgnować i kiedy zbierać korzenie. Zapraszam do lektury 🙂
Burak ćwikłowy – krótka charakterystyka
Burak ćwikłowy (Beta vulgaris ssp. vulgaris) inaczej czerwony to jedno z najbardziej rozpoznawalnych warzyw. Jest rośliną dwuletnią, tzn. w pierwszym roku po posianiu wytwarza rozetę liści i korzeń spichrzowy, a drugim zakwita. Przy bardzo wczesnej uprawie i niskich temperaturach może także zakwitnąć w tym samy roku. Należy do roślin okopowych szarłatowatych. Najczęściej ma zielone, czerwonawe lub bordowe liście, kulistą, lub wydłużoną część podziemną, jaką jest korzeń spichrzowy. Okres wegetacji zależy od odmiany i terminu siewu i wynosi 90-120 dni.
Korzeń buraka to cenne źródło witaminy C, B, E, K, i składników mineralnych takich jak potas, wapń (zwłaszcza liście), żelazo, mangan, cynk. Wykorzystuje się je do produkcji soków, sałatek, zup, do pieczenia i gotowania. Z uwagi na wysoką zawartość żelaza, wykorzystuje się go w leczeniu anemii. Obniża także ciśnienie i wysoki poziom złego cholesterolu, wspomaga pracę serca i układu odpornościowego. Wartość energetyczna korzeni jest niska i wynosi około 38 kcal/100g.
Wymagania uprawowe buraka ćwikłowego
Buraki, podobnie jak inne warzywa korzeniowe potrzebują dobrze przygotowanej gleby. Powinna być spulchniona, lekka i żyzna (buraki mają spore wymagania pokarmowe) o pH 6,5-7. W przypadku posiadania kwaśnej ziemi należy ją zwapnować np. jesienią zeszłego roku (wapnowanie bezpośrednio przed siewem nie jest wskazane). Można go uprawiać w 2-3 roku po oborniku. Ziemia powinna być lekko wilgotna. Burak słabo rośnie na ciężkiej, gliniastej i mokrej glebie.
Buraki wymagają słonecznego i przewiewnego stanowiska. Liście po deszczu powinny mieć szansę szybko obeschnąć, aby uniknąć ryzyka chorób. Najlepiej rozwija się w temperaturze 15-18 stopni.
Popularne odmiany buraka ćwikłowego
Burak ćwikłowy występuje w wielu odmianach, które decydują o wielkości, kształcie (okrągłe, cylindryczne, płaskie) i kolorze (czerwona, biała, żółta, różowa, dwubarwna) korzenia spichrzowego. Odmiany o kulistym kształcie są mniej podatne na wybijanie w pędy kwiatostanowe i można je wysiewać wcześnie. Najbardziej popularne odmiany buraka to:
- Czerwona kula – okrągły, czerwony
- Chrobry – okrągły, czerwony
- Okrągły ciemnoczerwony – okrągły, czerwony
- Opolski – walcowaty, czerwony
- Bona – okrągły, czerwony, średnio-późny
- Egipski – kulisty, ciemnoczerwony, wczesny
- Regulski cylinder – walcowaty, czerwony, wczesny, dobrze znosi suszę
- Tytus – walcowaty, czerwony, tolerancyjny na chwościka, wymaga gleb głęboko uprawionych
- Astar (mieszaniec F1) – okrągły, czerwony, wczesny, nie kumuluje azotanów
- Bonel – kulisty, ciemnoczerwony, bez wyraźnych pierścieni, wysoka odporność na wybijanie w pęd kwiatostanowy
- Patryk – okrągły, czerwony, średnio-późny, około 80% kłębków jednonasienna
- Śnieżna Kula – okrągły, biały miąższ i skórka
- Tonda do Chioggia – okrągły, lekko stożkowaty, wczesny, różowo-czerwona skórka, po przekrojeniu widać białe i różowe pierścienie
- Golden – kulisty, skórka pomarańczowa, pomarańczowo-żółty miąższ z prążkami
Wysiew buraków ćwikłowych
Buraki ćwikłowe uprawiamy z nasion wysiewanych wprost do gruntu. Możliwa jest też uprawa z rozsady przy małej powierzchni. W zależności od odmiany termin siewu buraka ćwikłowego przypada na początek kwietnia do początku lipca. Jeśli zależy nam na bulwach, warto poczekać z wysiewem do drugiej połowy kwietnia lub początku maja, kiedy temperatura jest już wyższa. Niskie temperatury i wczesny siew zwiększają ryzyko wybicia w kwiatostan, na czym nam nie zależy. Wschody rozpoczynają się w temperaturze 8 stopni, choć dla dobrego wzrostu powinna być wyższa.
Najczęściej materiał siewny stanowią kłębiki, czyli zrośnięte ze sobą jednonasienne owocostany (2-5 nasion). Można kupić także rozdzielone nasiona. Kłębiki wysiewamy do przygotowanych rowków na głębokość 2-3 cm w rozstawie 3 cm w oddalonych o 30-40cm rzędach i obficie zraszamy.
Po pojawieniu się siewek możemy je przerwać, zostawiając odstęp ok. 5-10 cm lub pozostawić i w miarę wzrostu usuwać, wykorzystując młode rośliny w kuchni (np. na botwinkę). Możemy także spróbować przepikować siewki w puste miejsca, gdzie nasiona nie wzeszły. Burak ma spore wymagania wodne w fazie młodych liści dlatego warto utrzymywać grządkę stale wilgotną (ale nie zalewać jej).
Młode siewki buraka są wrażliwe na przymrozki i zimny wiatr, dlatego uprawę warto okryć agrowłókniną.
Obok czego sadzić buraka ćwikłowego?
Dobrym sąsiedztwem są: niskie odmiany fasoli, cebula, por, seler, kolendra, koper, ogórki, pomidory, rośliny kapustne (kalafior, brokuł, kapusta, kalarepa), sałata.
Niekorzystnym sąsiedztwem dla buraka będą: fasola tyczna (zacienia go), czosnek, bób, ziemniaki, szpinak, marchew, gorczyca.
Zmianowanie w uprawie buraka
Zmianowanie, czyli nieuprawianie roślin na tym samym polu przez kilka lat dotyczy także naszego buraka ćwikłowego. Nie znosi uprawy po sobie (4 lata przerwy), szpinaku, innych korzeniowych oraz kapustnych.
Dobrym przedplonem dla buraka może być cebula, por, ogórek, sałata, bób, groch.
Nawożenie w amatorskiej uprawie buraka
Burak czerwony lubi żyzną glebę. Przed siewem można ją nawieźć granulowanym obornikiem lub kompostem. Uprawę możemy zasilać gnojówką z pokrzyw, która poprawia także odporność roślin na choroby, biohumusem lub innymi naturalnymi nawozami zawierającymi azot, potas i fosfor. Pamiętajmy, aby gnojówką z pokrzyw nie polewać liści. Korzenie buraka mogą gromadzić azotany, dlatego w domowej uprawie lepiej nie stosować nawozów sztucznych oraz nadmiernie nawozów naturalnych z dużą dawką azotu.
Choroby i szkodniki w uprawie buraka ćwikłowego
Szkodniki buraka to: mątwik burakowy (nicień), śmietka ćwiklanka (muchówka), mszyca burakowa i pchełka burakowa.
Choroby atakujące buraki: zgorzel siewek buraka, mączniak rzekomy, rdza buraka, chwościk buraka (choroba grzybowa powodująca małe, okrągłe plamki otoczone czerwoną obwódką na liściach).
Aby zminimalizować występowanie chorób i szkodników w uprawie buraka, warto:
- zbierać porażone liście z grządki
- stosować zmianowanie
- wybierać odmiany odporne
- stosować mniejsze zagęszczenie
- usuwać chwasty
- spulchniać glebę pomiędzy rzędami (zwłaszcza po obfitych opadach deszczu i zbitej glebie)
- stosować opryski z preparatów ze skrzypu, pokrzywy, czosnku
Do zapobiegania i zwalczania chorób i szkodników w uprawie przydomowej polecane są naturalne preparaty na bazie skrzypu polnego, pokrzywy, czosnku, cebuli, wrotyczu, mniszka, bylicy.
Termin zbioru buraka ćwikłowego
Termin zbioru buraka ćwikłowego zależy od uprawianej odmiany i przeznaczenia. Młode liście wraz z korzeniami możemy zbierać już od czerwca. Na pełnowartościowe korzenie musimy poczekać do późnego lata i jesieni. Zniosą niewielkie przymrozki, dlatego termin zbioru uzależniony jest także od pogody. Jeśli chcemy je dłużej przechowywać lepiej zebrać je z pola przez nastaniem przymrozków. Po oberwaniu liści (lepiej obrywać niż ścinać) buraki możemy przechowywać w chłodnej piwnicy (kilka stopni C) lub garażu, zasypane np.piaskiem.
Buraki ćwikłowe w moim ogrodzie
Buraczki uprawiam w skrzyni z siewu wprost do gruntu w kwietniu lub maju. Wysiewam nieco gęściej, a przerywkę wykorzystujemy w kuchni. Miałam też jedną próbę wyhodowania własnych nasion, jednak silny wiatr przewrócił około metrowy kwiatostan. Do próby wybrałam dorodny korzeń, który podpędziłam wcześniej w domu. Było naprawdę blisko, być może kiedyś spróbuję ponownie.
Nie przechowujemy korzeni na zimę, wszystko, co mamy przerabiamy na ćwikłę. Naszym ulubionym daniem oprócz ćwikły i barszczu czerwonego jest carpaccio z serem i rukolą. W zimie sok z pieczonego buraka pomaga nam w walce z kaszlem.
Zachęcam do podzielenia się w komentarzu własnymi doświadczeniami w uprawie tego smacznego warzywa 🙂
Jak uprawiać buraka liściowego dowiesz się z artykułu „Burak liściowy”.
