Zastanawiasz się jak uprawiać cukinię w ogrodzie lub donicy na balkonie? W tym wpisie dowiesz się kiedy i jak wysiewać cukinię na rozsadę lub wprost do gruntu, jaką preferuje glebę i stanowisko, jak ją pielęgnować, kiedy zbierać i czy można uprawiać ją w donicy.
Spis treści
Jak wygląda cukinia i dlaczego warto ją uprawiać?
Cukinia to botaniczna odmiana dyni zwyczajnej (Cucurbita pepo). To popularna roślina jednoroczna, dosyć łatwa w uprawie.
Posiada duże zielone lub zielono srebrzyste liście z długimi ogonkami, wyrastające z grubej łodygi. Cukinia nie płoży się i nie wytwarza wąsów czepnych jak dynia. Ma pokrój mniej lub bardziej krzaczasty.
Wytwarza duże, żółte, jadalne kwiaty (męskie i żeńskie na jednej roślinie). Owoce cukinii mogą być długie lub okrągłe, w różnych odcieniach zieleni, żółte, paskowane lub nakrapiane.
Cukinię uprawiamy głównie dla owoców, choć coraz częściej sadzi się ją dla jadalnych kwiatów, z których można przyrządzić ciekawe potrawy np. kwiaty faszerowane. Z owoców zrobimy leczo, zapiekanki, placki, cukinię grilowaną, faszerowaną, sałatki na zimę. Małe cukinki możemy zjadać na surowo, gdyż ich skórka jest miękka, a miąsz delikatny w smaku. Starsze wymagają obierania lub dłuższej obróbki cieplnej.
Cukinia jest warzywem niskokalorycznym i lekkostrawnym (18kcal/100g), bogatym w witaminy i minerały takie jak żelazo, potas, magnez, witaminę C, K, B, PP. Nie gromadzi metali ciężkich z gleby.
Najbardziej popularne i polecane odmiany cukinii
- Astra Polka – wczesna, obficie owocująca, podłużna, ciemnozielona, nakrapiana skórka, odporna na mączniaka rzekomego dyniowatych
- One Ball – okrągła, żółta, plenna i odporna
- Tondo chiaro di Nizza – okrągła, jasnozielona skórka (nakrapiana), odporna na mączniaka rzekomego dyniowatych
- Tondo di Piacenza – wczesna, okrągła, ciemnozielona skórka, bardzo plenna
- Atena Polka – wczesna, plenna, żółto-pomarańczowe owoce w kształcie maczugi, odporna na mączniaka rzekomego
- Goldena – podłużna, żółta, bardzo plenna i zdrowa
- Nimba – b.plenna, o krzaczastym pokroju, owoce o jasnozielonej skórce z cętkami i smugami
- Soraya – średniowczesna, bardzo popularna, plenna odmiana, młode cukinie jasnozielone z cętkami, starsze ciemnozielone
- Lajkonik – długa, zielona skórka w jasne paski
- Cora F1 – wczesna, plenna, o ciemnozielonej skórce
- Nefertiti – odmiana wczesna, plenna, o ciemnozieonej skórce
- Cocourzelle – długa o ciemnozielonej, pasiastej skórce, bardzo plenna
Wymagania uprawowe cukinii
Przygotowanie odpowiedniego stanowiska i podłoża dla cukinii jest kluczowe dla prawidłowego wzrostu i plonowania. Do uprawy wybierzmy miejsce nasłonecznione i osłonięte od silnych wiatrów. Cukinia lubi podłoże żyzne i bogate w składniki pokarmowe o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego. Można ją uprawiać w pierwszym roku po oborniku (dodanym jesienią zeszłego roku). Jeśli nie mamy obornika, użyjmy tego granulowanego (bydlęcy lub kurzy) lub dużą dawkę kompostu. Gleba powinna być umiarkowanie wilgotna i choć cukinia dobrze znosi okresy suszy warto ją regularnie podlewać. W okresie wegetacji możemy ją podlewać gnojówką z pokrzyw lub naturalnymi nawozami.
Cukinia ma wysokie wymagania cieplne (20-25 stopni) i nie toleruje przymrozków. Najmniej odporna jest w początkowej fazie wzrostu. Jesienią potrafi przetrzymać b.lekki przymrozek. Cukinię można wyściółkować czarną agrowłókniną, cienką warstwą skoszonej trawy lub słomą, aby ograniczyć prace przy plewieniu chwastów.
Uprawa wpółrzędna i zmianowanie
Dobrym przedplonem dla cukinii będą rośliny korzeniowe i bobowate. Cukinii nie sadzimy po sobie i innych dyniowatych. Powinniśmy zachować odstęp 4 lat, aby zmniejszyć ryzyko wystapienia chorób.
Cukinię możemy uprawiać współrzędnie z kukurydzą, fasolą tyczną (możemy je sadzić między sobą). Przed wysadzeniem cukini na grzadce możemy uprawiać cebulę, sałatę i groszek cukrowy.
Złym sąsiedztwem dla cukini będą ziemniaki, melony, ogórki i dynie.
Jak uprawiać cukinię?
Cukinię uprawiamy z nasion wysiewanych w maju wprost do gruntu lub z rozsady. Możemy ją posadzić w gruncie, podniesionej grządce, skrzynce lub dużej donicy na balkonie i tarasie. Powodzenie w uprawie cukinii zależy od wybranego stanowiska, gleby, pogody i pielęgnacji. Czas wschodów nasion zależy od temperatury (im cieplej, tym szybciej) i wynosi od 1-2 tygodni.
Kiedy wysiewać cukinię do gruntu?
Młoda cukinia nie zniesie przymrozków, dlatego z sianiem do gruntu nie warto się śpieszyć (ewentualnie trzeba ją dobrze zabezpieczyć).
Cukinię wysiewamy wprost do gruntu od połowy maja do połowy czerwca. Gleba powinna być dobrze ogrzana i spulchniona. Nasiona siejemy po 1 lub 2 nasiona do małych dołków na głębokość 2cm w rozstawie 60-80 cm. Pomiędzy rzędami należy zachować rozstaw około 80-100cm. Można ją także wysiewać na krzyż w dwóch rzędach. Po wzejściu słabszą siewkę usuwamy uszczykując (jeśli wyrosły dwie obok siebie).
Uprawa z siewu bezpośredniego może okazać się mniej skuteczna z kilku powodów:
- siewki cukinii, podobnie jak ogórków są chętnie zjadane przez ślimaki, które potrafią w jedną noc zjeść całą uprawę w skrzyni,
- długotrwałe opady deszczu mogą spowodować gnicie nasion w ziemi,
- majowe przymrozki mogą uszkodzić dopiero wschodzące cukinie
Dlatego zaleca się robić rozsadę cukinii, która jest prosta i szybka.
Jak i kiedy siać cukinię na rozsadę?
Cukinię na rozsadę wysiewamy od połowy kwietnia do połowy maja. Nasiona siejemy do doniczek P9 lub pojemników 300-500ml na głębokość 1-2 cm. Możemy wysiać po jednym nasionku lub po dwa i po wschodach usunąć słabszą roślinę.
Pojemniki stawiamy na nasłonecznionym parapecie w domu lub wynosimy do ogrzewanej szklarni. Rozsada w domu najczęściej się wyciąga, dlatego jak najwięcej czasu powinna spędzić na zewnątrz (na noc możemy wnieść ją do domu).
Bardzo wyciągniętą rozsadę możemy posadzić głębiej, aby się nie przewracała, choć jeśli mamy czas, warto wysiać ją ponownie.
Podkiełkowanie nasion cukinii
Jeśli chcemy być pewni, że nasiona wzejdą, możemy je kilka dni wcześniej podkiełkować na wilgotnym waciku, podobnie jak nasiona ogórków, melonów, papryki i pomidorów. Tak przygotowane nasiona umieszczamy w ciepłym miejscu i pilnujemy wilgotności (nie zalewamy ich, bo zgniją).
Jak tylko ukażą się kiełki, wysadzamy je delikatnie do dołków w doniczce, przysypujemy podłożem i podlewamy.
Hartowanie rozsady
Jak każdą rozsadę produkowaną w domu cukinię powinniśmy zahartować przed wysadzeniem na miejsce stałe. Hartowanie polega na codziennym wynoszeniu jej na zewnątrz, aby przyzwyczajała się do temperatury, słońca i wiatru. Oczywiście nie wystawiamy jej na palące słońce i wysuszający wiatr. Znajdźmy miejsce zaciszne i lekko ocienione lub nakryjmy wiosenną agrowłókniną. Możemy ją także wynieść do nieogrzewanego tunelu lub szklarenki. Zahartowana rozsada szybciej przyjmie się na nowym miejscu i będzie zdrowsza.
Jak sadzić cukinię z rozsady?
Rozsadę cukinii wysadzamy najczęściej w drugiej połowie maja (15-20maj), kiedy ryzyko przymrozków jest niskie. Gleba powinna być odchwaszczona i spulchniona. W przygotowanym podłożu robimy dołek średnicy około 12 cm, wlewamy wodę i po wsiąknięciu wsadzamy rozsadę, obsypując ją ziemią. Jeśli nie mamy dobrej ziemi na grządce, możemy zaprawić sam dołek. W tym celu robimy większy otwór i wypełniamy go mieszanką dobrej ziemi i obornika granulowanego. W tak przygotowane miejsce sadzimy cukinię. Sadzonkę sadzimy ostrożnie z całą bryłą korzeniową, starając się nie uszkodzić korzeni. Obornik granulowany możemy także rozsypać dookoła posadzonej cukinii i zmieszać lekko z glebą.
Rozsadę cukinii możemy spróbować wysadzić także w czerwcu i początkiem lipca, dzięki czemu przedłużymy jej zbiór.
Aby ochronić roślinę przed nocnymi przymrozkami, nakrywamy ją plastikowym kloszem lub agrowłókniną. Mini szklarenki możemy łatwo wykonać z plastikowych, przezroczystych butelek po wodzie, odcinając górną część. Trzeba tylko pamiętać o ściągnięciu kloszy w trakcie słonecznych dni, aby cukinia nie omdlała z gorąca.
Zapylanie ręczne cukinii
Jak wiemy, cukinia posiada dwa rodzaje kwiatów na jednej roślinie. Kwiat żeński nieco różni się od męskiego. W dolnej części posiada widoczne zgrubienie (zalążek), z którego po zapyleniu wyrasta owoc. Kwiaty są zapylane przez owady zapylające. Czasami istnieje konieczność ręcznego zapylenia np. kiedy uprawiamy cukinię w bloku na wysokim piętrze, tam gdzie owady zapylające nie docierają lub podczas deszczowej pogody.
Aby ręcznie wspomóc zapylanie, bierzemy miękki pędzelek, dotykamy pręciki kwiatka męskiego i przenosimy pyłek na słupek kwiatka żeńskiego. Można także zerwać kwiat męski, obrać go delikatnie z płatków i potrzeć wnętrze kwiatka żeńskiego (wystarczy na kilka kwiatów).
Uprawa cukinii w pionie – czy warto?
Oprócz tradycyjnej uprawy cukinię możemy spróbować uprawiać w pionie przy podporze. Cukinia nie ma wąsów czepnych i nie utrzyma ciężaru owoców, dlatego najczęściej stosuje się drewniane paliki lub bambusowe tyczki o dużej grubości. Najlepiej wbić je głęboko w momencie wysadzania rozsady, dzięki czemu nie uszkodzimy korzeni w późniejszym czasie. W miarę wzrostu wierzchołek cukinii przywiązuje się do palika sznurkiem i prowadzi w pionie. Sznurek powinien być mocny i gruby, aby nie wcinał się w pęd główny. Możemy użyć także grubego, powlekanego drutu ogrodniczego. W miarę wzrostu wycinamy dolne liście, aby cukinia włożyła energię w tworzenie owoców.
Sadząc cukinię w pionie oszczędzamy nieco miejsca na grządce, ułatwiamy sobie zbiór i plewienie. Liście cukinii uprawianej w pionie obsychają szybciej po deszczu co zmniejsza ryzyko chorób grzybowych. Cukinię uprawianą tym sposobem warto posadzić w miejscu osłoniętym od silnych wiatrów, które mogą ją przewrócić.
Z uwagi na różnice odmianowe w sile wzrostu i pokroju warto eksperymentować i znależć tę, która sprawdzi się najlepiej.
Cukinię uprawianą w pionie warto zbierać regularnie, kiedy owoce są jeszcze nie w pełni dojrzałe.
Uprawa cukinii w pojemnikach na tarasie i balkonie
Cukinię możemy uprawiać także w pojemnikach na balkonie lub tarasie. Aby uprawa się udała, cukinia powinna mieć odpowiednio dużą donicę z uwagi na spore wymagania pokarmowe i wodne w okresie wzrostu i owocowania. Minimalna pojemność to ok.35-40 litrów. Do uprawy możemy wykorzystać także skrzynie i growbagi. Donica musi posiadać otwory drenażowe, aby woda po opadach mogła swobodnie odpływać. Wierzchnią warstwę ziemi możemy okryć krążkami z wełny, aby nie przesychała za szybko. Donicę należy ustawić w miejscu słonecznym od południowej lub południowo-wschodniej strony. W przypadku problemów z zapylaniem przez owady, możemy zrobić to ręcznie (opis powyżej).
Jak sadzić cukinię w doniczce?
Duży pojemnik napełniamy mieszanką dobrej jakości podłoża do warzyw, ziemi ogrodowej, perlitu i granulowanego obornika.
Do jednej donicy możemy wysiać 2-3 nasiona w jej centralnej części. Po skiełkowaniu usuwamy dwie najsłabsze siewki. Jeśli używamy rozsady, sadzimy jedną sadzonkę na środku. W razie wystąpienia majowych przymrozków donicę należy okryć grubą agrowłókniną lub kloszem. W miarę wzrostu cukinia będzie się rozrasta, pokładać na boki i zacieniać inne rośliny, dlatego warto zapewnić jej odpowiednią ilośc miejsca. Donicę z posadzoną cukinią stawiamy w słonecznym miejscu i pilnujemy podlewania.
Cukinia okrągła uprawa i zbiór
Cukinie okrągłe różnią się kształtem owoców od odmian tradycyjnych. Zasady uprawy i pielęgnacji są takie same. Świetnie sprawdzi się w uprawie pojemnikowej na balkonie. Z uwagi na kulisty kształt świetnie nadaje się do faszerowania mięsem, ryżem lub kaszą. Odmiany różnią się delikatnie smakiem i kolorem skórki. Najbardziej popularne to: Tondo di Piacenza (ciemnozielona skórka), Tondo chiaro di Niza (jasnozielona skórka). Najsmaczniejsza i najzdrowsza jest w fazie niepełnej dojrzałości.
Zbiór cukinii – kiedy i jak zbierać kwiaty i owoce?
Kwiaty cukinii dostępne są od końca maja do jesieni. Najlepiej zbierać męskie kwiaty w fazie rozkwitu, a żeńskie pozostawić na owocowanie. Możemy je wycinać nożem lub sekatorem.
Cukinię zbieramy co kilka-kilkanaście dni, od końca czerwca do pierwszych przymrozków. Zbieranie małych owoców mobilizuje cukinię do produkowania nowych. Możemy ją zebrać wykręcając lub ścinając nożem czy sekatorem.
Jak pozyskać nasiona z wyhodowanej cukinii?
Jeśli chcemy zebrać nasiona z wyhodowanej cukinii powinniśmy poczekać, aż będzie w pełni dojrzała czyli najczęściej do jesieni. Zrywamy ją ostrożnie, aby nie uszkodzić skórki i odkładamy w chłodne miejsce na 2-4 tygodnie. Następnie przecinamy owoc i wyciągamy nasiona na talerzyk. Możemy je przepłukać na sicie lub ręcznie usunąć resztki miąszu ręcznikiem papierowym. Puste nasiona (płaskie), wyrzucamy gdyż nie skiełkują w nowym sezonie. Oczyszczone nasiona suszymy na tacce i pakujemy do papierowych torebek, pamiętając o opisaniu odmiany i terminu zbioru.
Ważne, aby kontrolować zapylanie kwiatu z której wyrośnie owoc przeznaczony na nasiona. Jeśli w pobliżu rośnie np. kabaczek, którego pyłek zapyli kwiat cukinii to nie uzyskamy z pozyskanych nasion takiego samego owocu. Aby temu zapobiec, wieczorem wybieramy dojrzały kwiat żeński i męski nim się otworzą i związujemy sznurkiem (aby rzaden owad się nie dostał do ich środka). Rankiem zrywamy kwiat męski, obieramy z płatków i miziamy wnętrze kwiatu żeńskiego zamykając go na kolejną dobę. Kwiat męski może pochodzić z innego krzaczka tej samej odmiany.
Pamiętajmy, że pobierając nasiona z owoców odmian oznaczonych F1 (mieszańców) nie uzyskamy owoców o takim samym wyglądzie jak roślina mateczna.
Choroby i szkodniki w uprawie cukinii
Cukinia najczęściej rośnie zdrowo. Problem pojawia się podczas długotrwałych opadów deszczu i gorącej pogody. Wtedy liście są atakowane przez choroby grzybowe (szarą pleśń lub mączniaka prawdziwego). Może także wystąpić wirus mozaiki ogórka przenoszony przez mszyce. Aby ograniczyć występowanie chorób warto zachować odstępy pomiedzy roślinami, usuwać chwasty i wzmacniać roślinę gnojówkami np. z pokrzyw.
Ze szkodników możemy wymienić ślimaki, które mogą zjeść małe sadzonki w całości. Potrafią zjeśc także kwiaty i małe zawiązki. Oprócz nich mogą pojawić się także mszyce, śmietki, przędziorki i wciornastki.
Jak uprawiam cukinię w moim ogrodzie
Cukinia ma stałe miejsce w naszym warzywniku. Kochamy ją nie tylko z uwagi na smak, ale i wygląd. Cieszy oko swoimi ogromnymi liśćmi i kwiatami, a póżniej uroczymi małymi owocami. W drewnianej skrzyni 1x2m sadzę 5 krzaczków. Wiem, że trochę za gęsto, ale co roku wysieję za dużo nasion, a później żal wyrzucać 🙂 Taka ilośc pozwala nam najeść się do woli. Nie sieję cukinii wprost do gruntu z uwagi na coroczną inwazję ślimaków. W kwietniu lub maju wysiewam podkiełkowane nasiona do kubków i wysadzam w maju, jak gleba jest ogrzana. Na noc okrywam plastikowymi kloszami, chroniącymi przed przymrozkami i ślimakami. Wysadzoną rozsadę podlewam kulkukrotnie gnojówką z pokrzyw i żywokostu.
Testowałam uprawę cukini w donicy w tunelu foliowym. Popełniłam jednak błąd i posadziłam ją w za małej donicy co sprawiło, że ziemia bardzo szybko wysychała. Roślina zakwitła, ale nie doczekałam się owoców. Szkoda, że w tunelu mam mało miejsca, bo z chęcią wypróbowałabym jej uprawę pod osłonami.
Prowadziła, ją także pionowo. Niestety paliki były za słabe i zrezygnowałam. Z ciekawości próbuję ponownie.
Do moich sprawdzonych odmian należą: Cocourzelle, Tondo di Piacenza, Tondo chiaro di Nizza, Tristan F1, Nefertiti, Nimba. Odkryciem zeszłego roku była żółta cukinia Goldena. Rosła zdrowo, była bardzo plenna i smaczna, dlatego posieję ją także w tym sezonie.
Zachęcam niezdecydowanych smakoszy cukinii do własnej uprawy. Wybór nasion jest duży i jeśli macie choć trochę ciepliwości do roślin to z pewnością się uda.
Zachecam do podzielenia się własnymi doświadczeniami w komentarzu poniżej.
