Agrest obok porzeczek i malin to krzew owocowy z mojego dzieciństwa. Niekoniecznie wtedy lubiany, dziś głównie z sentymentu rośnie w moim jagodniku. Zajada się nim męska część rodziny 🙂 W tym wpisie zebrałam informacje dotyczące uprawy agrestu w przydomowych ogródkach oraz w donicach. Dowiesz się jak sadzić, ciąć, nawozić krzew, kiedy zbierać i jak wykorzystać owoce agrestu w kuchni.
Krótka charakterystyka agrestu
Porzeczka agrest Ribes uva-crispa L. należy do rodziny agrestowatych. To krzew wieloletni uprawiany ze względu na smaczne owoce. Posiada niewielkie, 3-5 klapowe, zielone liście oraz kolce na pędach. Posiada płytki system korzeniowy. Owoce koloru zielonego, żółtegi lub bordowego posiadają gładką lub lekko owłosioną skórkę.
Agrest zaczyna kwitnienie w drugiej połowie kwietnia, białymi drobnymi kwiatami. Jest samopylny (zapylany przez owady) i do owocowania nie potrzebuje drugiego krzewu, choć dla zwiększenia plonów jest to polecane.
Jaką formę i odmianę agrestu wybrać do własnego ogrodu?
Do wyboru mamy tradycyjną formę krzaczastą oraz formę pienną agrestu (szczepioną na pniu).
Zaletą formy piennej jest to, że zbiór owoców nie wymaga schylania się. Łatwiejsze jest pielenie i przycinanie. Zajmuje też mniej miejsca, dlatego świetnie nadaje się do małych ogrodów i do donic. Wadą natomiast potrzeba palikowania (ochrona przed wiatrem i śniegiem) oraz mniejsza żywotność.
Na rynku dostępnych jest kilka sprawdzonych odmian agrestu, które różnią się wielkością i kształtem owoców, ich smakiem, kolorem, owłosieniem owoców, posiadaniem kolców na pędach, odpornością na choroby, plennością. Jeśli chodzi o kolor owoców, do wyboru mamy agrest biały (żółto-zielony) i agrest czerwony.
Popularne odmiany agrestu:
Biały Triumf – średnio wczesna, owoce średnie, żółtozielone, deserowe. Krzew silnie rosnący, kolczasty, plenny, mało wymagający. Wrażliwy na mączniaka.
Captivator – bezkolcowa, owoce duże, czerwone, słodko-kwaśne. Krzew silnie rosnący, rozłożysty.
Hinnonmaki Gelb – owoce jasnozielone, słodkie, odmiana plenna, silnie rosnąca, kolczasta.
Hinnonmaki Red – średnio wczesna, owoce średnie, ciemnoczerwone, słabo omszone, w smaku słodkawe, deserowe i na przetwory. Krzew plenny, słabo rosnący, o zwartym pokroju, pędy wiotkie, z licznymi kolcami. Znacznie odporny na mączniaka i antraknozę.
Invicta – średnio-wczesna, plenna, owoce zielonożółte, średniej wielkości lub duże, z licznymi szczecinkami, słodkawe. Krzew o średniej sile wzrostu, luźnym pokroju, pędy z licznymi kolcami. Odporny na mączniaka i mało podatny na antraknozę.
Niesłuchowski – wczesna, owoce duże, dojrzałe czerwone, bardzo smaczne. Krzew plenny i odporny na mączniaka i opadzinę liści.
Puszkińskij – średnio wczesny o słodko-kwaśnych, smacznych, żółto-zielonych owocach. Posiada niewiele kolców. Wysoka odporność na choroby – w tym mączniaka i antraknozę.
Golding – średnio wczesna, owoce żółto-zielone, średnie, słodko-kwaśne. Krzew odporny na choroby, plenny.
Solemio – Krzew zwarty, plenny, odporny na choroby. Owoce średnie, o żółtej skórce, słodko-kwaśne. Dojrzewa w lipcu.
Spine Free – odmiana bezkolcowa (kolce znikome), późna, owoce duże, słodkie. Krzewy duże, rozłożyste, odporne na amerykańskiego mączniaka agrestu. Występuje w formie piennej.
Wybór stanowiska pod uprawę agrestu
Gleba: żyzna, dobrze przepuszczalna, gliniasto-piaszczysta o pH neutralnym do lekko kwaśnego (6-6,5). Jeśli gleba w ogrodzie jest bardzo zbita, warto ją rozluźnić, dodając piasek, przesiany kompost lub gotowe podłoże. Jeśli jest bardzo piaszczysta, należy zmieszać ją z kompostem lub ziemią z worka. Na dno można wyłożyć przekompostowany obornik.
Wilgotność: gleby wilgotne, ale nie podmokłe
Miejsce: słoneczne lub lekko ocienione, formy pienne miejsce osłonięte od wiatru.
Mrozoodporność: w polskich warunkach pełna, choć młode okazy warto okryć na zimę. Późnowiosenne przymrozki mogą uszkadzać kwiaty.
Jak sadzić agrest?
Sadzonki agrestu możemy zakupić w doniczkach, balotach i z odkrytym korzeniem. Możemy wybrać formę krzaczastą lub pienną (szczepioną). Sadzimy go podobnie jak inne krzewy owocowe i ozdobne. Najlepszym terminem sadzenia jest jesień tj. październik-listopad. Można sadzić także wiosną np. w marcu-kwietniu.
Przy słabej glebie przed sadzeniem warto wzbogacić ją kompostem lub obornikiem (np. granulowanym). Agrest ma płytki system korzeniowy, dlatego przygotowanie podłoża pod sadzenie to ważny etap, który wpływa na przyjęcie się roślin i późniejszy wzrost.
Agrest szczepiony na pniu
Agrest zwykle szczepi się na podkładce z porzeczki złotej. Sam pieniek nie przyrasta z wiekiem na grubość, dlatego forma pienna wymaga przywiązania do wbitego wcześniej palika, który ochroni rośliny przed złamaniem przez silny wiatr i śnieg. Niekiedy pędy agrestu są tak długie, że zwieszając się, sięgają do ziemi. Pędy wyrastające z podkładki należy wycinać.
Rozstaw agrestu na pniu: ok. 1m.
Rozstaw sadzenia agrestu tradycyjnego: 0,8-1,2m, pomiędzy rzędami ok.1,5m.
Jak i kiedy sadzić agrest?
Sadzonka z odkrytym korzeniem
Sadzonki kopane z gruntu (z odkrytym korzeniem) są dostępne wczesną wiosną (koniec lutego-marzec) i jesienią w szkółkach ogrodniczych. Są tańsze od sadzonek w doniczkach, dzięki czemu, przy większych nasadzeniach możemy oszczędzić.
Młode rośliny sadzimy albo jesienią, albo wczesną wiosną.
Wykopujemy dołek o średnicy około 40 cm i głębokości 30 cm. Wkładamy roślinę i rozkładamy luźno korzenie na boki. Obsypujemy korzeń dookoła pulchnym podłożem, unosząc lekko, aby dokładnie wypełniło wszystkie przestrzenie. Sadzonkę zaleca się posadzić nieco głębiej, aby dobrze zakryć system korzeniowy. Ubijamy lekko i porządnie podlewamy. Jeśli korzeń był przeschnięty, warto namoczyć go przez kilka godzin w wiaderku z wodą.
Młode i słabo rozkrzewione sadzonki po posadzeniu przycinamy na kilka oczek od ziemi. Pobudzi to roślinę do wypuszczania nowych pędów.
Sadzonka w doniczce
Agrest w doniczce możemy sadzić od wiosny do jesieni. Posadzony w trakcie dużych upałów wymaga regularnego podlewania.
Sadzenie agrestu w doniczce jest bardzo proste. Wystarczy wykopać dołek, tak by zmieściła się cała bryła korzeniowa i zostało jeszcze miejsce na żyzne podłoże. Jeśli mamy bardzo gliniaste podłoże, warto wykopać większy dołek i wypełnić go dobrą ziemią. Na dno możemy wsypać 2 garści obornika granulowanego, który zasili roślinę po ukorzenieniu się. Na warstwę obornika wrzucamy trochę podłoża i dopiero na nim sadzimy agrest. Sadzonkę przed sadzeniem możemy namoczyć w wodzie, zwłaszcza jeśli podłoże jest przeschnięte. Sadzimy 4-5 cm głębiej niż rosły w doniczce, aby pobudzić rozkrzewianie się. Agrest na pniu sadzimy na głębokość w jakiej rósł w donicy.
Ściółkowanie krzewów
Podłoże pod krzewem i dookoła warto wyściółkować. Do ściółkowania można użyć przekompostowane zrębki, korę lub agrowłókninę. Z uwagi na płytki system korzeniowy należy ograniczyć spulchnianie i siekanie motyczką w obrębie krzewu. Aby sadzonka szybko się przyjęła na nowym miejscu, pamiętajmy o regularnym nawadnianiu, zwłaszcza podczas suszy.
Przesadzanie krzewu agrestu
Najlepszym terminem będzie okres jesienny, kiedy krzew wchodzi w fazę uśpienia oraz wiosną, przed ruszeniem wegetacji (luty-marzec, w zależności od pogody i stanu gleby). Wiosną pamiętajmy o podlewaniu, zwłaszcza przy suchej pogodzie.
Cięcie agrestu
Przycinanie gałązek agrestu, podobnie jak innych krzewów owocowych to ważny zabieg, który istotnie wpływa na wzrost i owocowanie. Agrest tniemy wczesną wiosną (luty-marzec), zanim roślina zacznie wegetację. Najwięcej owoców pojawia się na jednorocznych długopędach i krótkopędach gałązek 2-4 letnich i takie powinniśmy zachować.
Standardowo wycinamy wszystkie przemarznięte, chore i połamane pędy. Młodym okazom skracamy gałązki o 1/3 długości, aby pobudzić je do krzewienia. Pędy boczne, wyrastające z głównych skracamy na 3-7 oczek.
Starsze rośliny wymagają cięcia odmładzającego – wycinamy co roku najstarsze pędy (np. 5-letnie), nisko nad ziemią. Możemy to robić od sierpnia do wczesnej wiosny. Dobrze prowadzony krzew powinien mieć luźną koronę z 8-10 pędami o różnym wieku.
W przypadku dużego zagęszczenia pędów, warto pozbyć się kilku, np ze środka, aby umożliwić cyrkulację powietrza, co zapobiega pojawianiu się chorób grzybowych po deszczu.
Młode sadzonki, słabo rozkrzewione przycinamy po posadzeniu na kilka oczek.
Naturalne nawożenie agrestu
W domowej uprawie agrestu nie musimy stosować wielu nawozów. Wystarczy w marcu, po ruszeniu wegetacji podsypać krzew obornikiem granulowanym. Jeśli podłoże jest bardzo ubogie, a krzew słabo rośnie, możemy zastosować nawóz wieloskładnikowy zgodnie z etykietą. W trakcie sezonu warto podlewać krzewy gnojówką roślinną np. z pokrzyw, żywokostu.
Warto pilnować odpowiedniego pH gleby, aby składniki pokarmowe mogły być pobrane przez roślinę. Na glebach kwaśnych mogą występować niedobory magnezu objawiające się chlorozą na liściach (można wtedy zastosować wapno magnezowe) oraz niedobory fosforu (bordowe liście). Agrest ma też spore zapotrzebowanie na potas.
Choroby i szkodniki
Uprawie agrestu zagrażają amerykański mączniak agrestu (AMA), antraknoza (opadzina liści), rdza agrestu, otaśmienie nerwów agrestu, mszyce, zwójki, przędziorki.
Amerykański mączniak agrestu to choroba grzybowa, która objawia się na wierzchołkach, pędach i owocach. Pojawia się podczas suchej i upalnej pogody w formie białego nalotu, który z czasem robi się brunatny. Grzyb ten atakuje również porzeczkę. Porażone już krzewy można opryskać roztworem sody z wodą (1łyżka/litr) z dodatkiem mydła potasowego lub ludwika. Warto też przyciąć końcówki pędów, na których zimuje grzyb. Chemicznym środkiem na mączniaka prawdziwego jest np. Score. Odmiany mało podatne to Invicta i Hinnonmaki Rot.
Antraknoza (opadzina) to choroba grzybowa, występująca także na porzeczce czarnej. Pojawia się na liściach i pędach w trakcie chłodnej i deszczowej pogody w postaci małych ciemniejących z czasem plamek. Choroba potrafi całkowicie ogołocić krzew z liści, a tym samym nie wyda on ładnych owoców. Aby ograniczyć źródła infekcji, należy zebrać porażone, opadłe liście, ograniczyć nawożenie azotowe, zmniejszyć zagęszczenie pędów.
Rdza agrestu – choroba grzybowa pojawiająca się wiosną na liściach, pędach i owocach w postaci żółtopomarańczowych, wypukłych plam. Występowaniu sprzyja ciepła i wilgotna pogoda oraz wilgotne stanowisko. Źródłem infekcji pierwotnej są turzyce. Należy odchwaszczać teren z turzyc, prześwietlać krzewy i stosować środki jak przy antraknozie.
Szara pleśń – choroba grzybowa porażająca kwiaty, liście, pędy i owoce. Objawia się szarym nalotem na porażonych częściach oraz brązowieniem i zasychaniem kwiatów, liści i pędów. Ograniczamy infekcję podobnie jak w przypadku innych chorób grzybowych.
Otaśmienie nerwów agrestu – choroba wirusowa występująca także na porzeczkach, objawiająca się wiosną w postaci chlorozy liści i ich skręcaniu się. Mocno porażone krzewy można usunąć, aby wirus się nie roznosił. Zwalczanie pojawiającej się mszycy ogranicza rozwój choroby (mszyca przenosi wirusa).
Aby uniknąć chorób, warto kupować odmiany odporne, robić cięcie prześwietlające, zmniejszające zagęszczenie krzewów. Zapobiegawczo można wykonać oprysk Miedzianem, np. w marcu i po kwitnieniu.
Szkodniki: przeziernik porzeczkowiec, przędziorek chmielowiec, mszyce, zwójka różóweczka, opuchlaki, chrabąszcze.
Na żerujące na agreście mszyce i nie tylko może pomóc naturalny środek olejowy Emulpar lub inne naturalne preparaty.
Rozmnażanie
Agrest rozmnażamy przez sadzonki pędowe i odkłady. Często pokładające się na ziemi pędy ukorzeniają się same.
Zbiór agrestu
Agrest możemy zbierać mniej lub bardziej dojrzały. Nie w pełni dojrzałe owoce odmian deserowych, nadają się do przetworzenia na kompoty, dżemy i do dłuższego przechowywania. Słodsze owoce, które są w pełni dojrzałe, nadają się do bezpośredniego spożycia.
Uprawa agrestu w donicy na tarasie i balkonie?
Do uprawy w donicach warto wybrać agrest na pniu, który wygląda bardzo dekoracyjnie, np. bezkolcowy Spine Free, Hinnonmaki Rot, Niesłuchowski. Są też dedykowane do donic odmiany krzaczaste np. Gigles Gold/Red. Przed zimą zabezpieczamy donicę, ściółkując górę i owijając np. folią bąbelkową, matą jutową lub kokosową. Ważne jest regularne podlewanie i coroczne przycinanie. Agrest w donicy zasilamy w razie potrzeby nawozami do krzewów owocowych. Podłoże w donicy powinno być żyzne, przepuszczalne (można domieszać piasek, perlit, obornik granulowany).
Co zrobić z owocami agrestu?
Agrest to owoc o wszechstronnym zastosowaniu. Przygotujemy z niego smaczne dżemy, soki, syropy, kompoty, nalewki. Wzbogaci smak kompotu z czereśni, truskawek i innych owoców. Owoce agrestu dobrze smakują w ciastach, tartach, galaretkach. Nadaje się także do przygotowania sosów do mięs. Owoce agrestu są niskokaloryczne. Zawierają dużo witamin i błonnika, dlatego warto je uwzględnić je w swojej diecie.
Krzew agrestu w moim ogrodzie
Mam kilka tradycyjnych krzaczastych krzewów i jeden agrest na pniu. Odmian niestety nie znam. Owoce zjadamy na bieżąco, tak że na zimę nie zostaje wiele. Formę pienną zdecydowanie łatwiej się tnie, odchwaszcza i zbiera owoce, choć bardzo cienka podkładka powoduje, że wymaga podpór. Do tej stosowałam jedynie gnojówkę z pokrzyw i wiosną nawóz ogólnoskładnikowy.
Podsumowanie
Uprawa agrestu jest możliwa w ogrodzie, na balkonie i tarasie. Jeśli mamy słoneczne stanowisko i trochę cierpliwości warto spróbować wyhodować swój własny krzak. Do ogródków gdzie bawią się dzieci i zwierzaki, warto poszukać odmianę szczepioną o małej liczbie kolców na pędach.
Jeśli macie sprawdzone sposoby na walkę z chorobami i szkodnikami agrestu podzielcie się doświadczeniem w komentarzu. Kasia
